Historia ewolucyjna kotów sięga końca eocenu. Wywodzą się prawdopodobnie z jednej z gałęzi łaszowatych (Viverridae). Do dziś niektórzy przedstawiciele tej rodziny, jak np. żenety lub fossa, wykazują wiele cech wspólnych z kotowatymi. Może to być przykład konwergencji ewolucyjnej lub też spadek po wspólnym przodku. Pierwsze prawdziwe kotowate pojawiły się w oligocenie. Najstarszy opisany kot to pochodzący z oligocenu srzed 25 mln lat – Proailurus lemanensis, który został odkryty w Europie.

Według badaczy koty pojawiły się na ziemi miliony lat wcześniej niż psy. Najlepiej znanym przedstawicielem prehistorycznych kotów był tygrys szablozębny. Jak w takim razie stworzenie to stało się towarzyszem człowieka? Nie wiadomo. Nastąpiło to prawdopodobnie pod koniec epoki kamiennej, a cały proces udomowienia kotów musiał trwać kilka wieków. Najnowsze badania genetyczne dowodzą niezwykle bliskiego pokrewieństwa między żbikiem i kotem nubijskim i sugerują, że należy je zaliczyć do jednego gatunku, ewentualnie wydzielając jedynie odrębną grupę żbików zamieszkujących Bliski Wschód i Afrykę [1]. Kota nubijskiego uważa się za przodka kota domowego.

Historia udomowienia kota sięga około 10 000 lat na Bliskim Wschodzie, kiedy ludzie zaczęli prowadzić osiadły tryb życia, uprawiać ziemię i udomawiać zwierzęta. Koty okazały się wówczas nieocenionymi współpracownikami: tępiły gryzonie, które atakowały plony i trzymały ich populację w ryzach. W zamian za usługi dostawały od ludzi jedzenie. Nagrody skłoniły te zwierzęta do pozostania w towarzystwie człowieka. Najstarsze kopalne ślady wspólnego bytowania ludzi i kotów pochodzą z pochówku na Cyprze sprzed około 9,5 tys. lat. Przypuszcza się, że jednak pierwszymi kotami świadomie trzymanymi w domach były święte koty Egiptu sprzed około 4 tys. lat. Były czczone jako domowe bóstwa – uosobienie mądrości, płodności, witalności i radości. Kiedy kot odchodził z tego świata, właściciele pogrążali się w żałobie. Kocie zwłoki balsamowano i umieszczano w małych drewnianych lub brązowych skrzynkach w kształcie zwierzęcia. Kocie mumie umieszczano w świątyni bogini Bastet w Bubastis (była to ich opiekunka przedstawiana jako kobieta z kocią głową).